Chuỗi cung ứng đứt gãy, chính sách an sinh chưa
đảm bảo được nhóm chuyên gia Đại học Kinh tế Quốc dân cho là điểm mấu
chốt khiến mục tiêu kép khó thực hiện.
Nhóm nghiên cứu trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho
rằng, việc thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16, mô hình "ba tại chỗ" và
"một cung đường, hai điểm đến" cứng nhắc đang gây khó khăn lớn cho doanh
nghiệp. Khó khăn này cả về chi phí lẫn rủi ro dịch tễ do điều kiện vật
chất đáp ứng ăn – nghỉ không được thiết kế ban đầu.
Mặt
khác, nhiều lao động có trình độ cao tại các thành phố lớn đang bị
phong toả, chốt chặt như Hà Nội, TP HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng... không thể
đến nơi làm việc, làm đứt gãy nguồn lao động. Biện pháp kiểm soát lưu
thông và quan niệm "hàng thiết yếu" ở các địa phương khác nhau đã khiến
lưu thông hàng hoá bị cản trở, dẫn đến chuỗi cung ứng đứt gãy hàng loạt.
Đơn cử, chuỗi cung ứng hàng chế biến chế tạo bị đứt gãy cung lao động,
nguyên liệu; chuỗi cung ứng thuỷ sản, nông sản đứt gãy lao động, thị
trường, vận chuyển...
Trong khi chuỗi cung ứng đối diện đổ vỡ, ảnh hưởng đến nền kinh tế nói chung, an sinh xã hội cũng chưa được đảm bảo. Nhóm nghiên cứu cho biết, việc thực thi đến nay còn nhiều hạn chế, bất cập, ảnh hưởng đến đời sống người dân.
Ví dụ, nhiều lao động buộc phải nghỉ việc
hoặc phải thỏa thuận ngừng việc, giãn việc... nhưng không được hưởng chế
độ kịp thời do các quy định hành chính không thể thực hiện khi bị phong
tỏa, cách ly. Nhiều người chưa tham gia bảo hiểm xã hội đầy đủ hoặc có
tham gia nhưng doanh nghiệp đang nợ đóng bảo hiểm nên không nằm trong
nhóm được hỗ trợ của Nghị quyết 68 hay Quyết định 23. Đặc biệt, nhiều
lao động phi chính thức đã mất hoàn toàn sinh kế tại các địa phương thực
hiện Chỉ thị 16 hoặc 16+ nhưng không thuộc các đối tượng được hỗ trợ.
Ngoài
ra, nhiều lao động vẫn chưa được giải quyết chế độ bảo hiểm dù đang
phải điều trị, cách ly do nhiễm Covid-19 vì lý do thủ tục. Trong khi đó,
việc kéo dài thực hiện mô hình "ba tại chỗ", "một cung đường, hai điểm
đến" đã ảnh hưởng lớn tới đời sống tâm lý, sức khỏe của người lao động.
Điều kiện sinh hoạt, môi trường lao động không đảm bảo, mất an toàn vệ
sinh lao động khiến các nhà máy có nguy cơ bị khách hàng yêu cầu đánh
giá lại về tính tuân thủ và điều kiện làm việc; nguy cơ phải tăng giờ
làm và vi phạm số giờ tăng ca theo quy định.
Để tháo gỡ hai điểm nghẽn này, nhóm nghiên cứu của trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã đưa ra một số giải pháp.
Với việc đứt gãy chuỗi cung ứng,
nhóm cho rằng đầu tiên Chính phủ cần chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương
đảm bảo vận chuyển hàng hoá, nguyên liệu sản xuất được thông suốt. Các
cơ quan chức năng nên bỏ quy định về hàng hoá, dịch vụ thiết yếu trong
Chỉ thị 16, thay bằng quy định các hàng hoá, dịch vụ không được phép lưu
hành.
Cơ chế "luồng xanh" cũng được thay bằng việc
cho phép xe tự do di chuyển các tuyến đường trục quốc lộ, tỉnh lộ và các
tuyến đường chính (tuyến đường xanh) nhưng quản lý chặt lái xe (đảm bảo
tiêm đủ 2 mũi vaccine hoặc xét nghiệm âm tính trong 72 giờ; không được
đỗ, dừng và xuống hàng tùy tiện tại địa phương). Không bắt buộc các
phương tiện vận tải phải dừng để kiểm tra khi các trạm kiểm soát phòng
dịch có thể nhận diện ra các phương tiện an toàn đi qua bằng các phương
pháp nhận diện tự động.
Mỗi địa phương tổ chức ngay
vùng đệm là các trung tâm logistics để hạ tải và luân chuyển hàng hóa
cho nhu cầu của doanh nghiệp và cư dân địa phương. Tại các trạm tiếp
liệu xăng dầu, phải có khu xét nghiệm nhanh, cách ly lái xe khi tiếp
liệu, quy định rõ các điểm dừng nghỉ, kể cả cung đường đi và về...
Nhóm
cũng khuyến nghị nên cho phép các doanh nghiệp được phép sử dụng lao
động đủ điều kiện an toàn cũng như cho phép những người này được tham
gia các hoạt động kinh doanh bình thường; đặc biệt các lao động tại các
khu công nghiệp, các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng có không gian độc
lập tách rời khu dân cư. Đẩy nhanh việc tiêm vaccine tiến đến miễn dịch
cộng đồng đối với nhân lực logistics, sản xuất, và dân cư toàn xã
hội...
Với điểm nghẽn an sinh xã hội,
ngoài lưu ý Chính phủ cần tiếp tục hỗ trợ giảm giá điện, nước, viễn
thông..., nhóm nghiên cứu đã đề xuất tạm dùng các quỹ an sinh xã hội
đang kết dư như quỹ bảo hiểm thất nghiệp, quỹ công đoàn...đề hỗ trợ các
đối tượng cần. Chính phủ, các cơ quan chức năng cũng cần xem xét tiếp
tục lùi thời điểm đóng kinh phí công đoàn cho các doanh nghiệp khó khăn
do Covid-19 sau cả thời điểm 31/12/2021.
Bên cạnh
đó, nhóm cho rằng nên cân nhắc nâng mức hỗ trợ cho người lao động bị mất
việc làm khi giãn cách xã hội kéo dài. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế
giới, mức hỗ trợ trung bình của mỗi đối tượng được hỗ trợ ở Việt Nam cao
hơn so với tất cả các quốc gia khác trong khu vực (trừ Mông Cổ và Thái
Lan), nhưng các khoản trợ giúp xã hội cho lao động mất việc làm và trợ
cấp tiền lương còn khiêm tốn so với mức thu nhập của họ.
Nhóm
cũng khuyến nghị các địa phương tiếp tục rà soát toàn bộ lao động trên
địa bàn, đặc biệt là lao động tự do, người di cư không có chỗ ở ổn định
để kịp thời hỗ trợ về chỗ ăn, ở... Triển khai rộng các "siêu thị 0 đồng"
trong các khu cách ly, phong tỏa để đảm bảo các nhu cầu thiết yếu, tối
thiểu của người dân.
Ngoài ra, nhóm cũng đề xuất
các bộ ngành cần quan tâm đến đến tâm lý, sức khoẻ của người lao động,
triển khai rộng mạng lưới bác sĩ gia đình... Xem xét giảm, miễn thuế với
các cơ sở kinh doanh lưu trú, cho thuê căn hộ; tham gia vào việc bố trí
chỗ ăn ở cho người lao động, người bị lưu lại trên địa bàn mà không có
nơi ở ổn định thông qua giảm tiền thuê nhà.
Mặt
khác, để giúp người lao động sớm được thụ hưởng các chính sách, các cơ
quan bảo hiểm cần tháo gỡ thủ tục giúp dễ dàng tiếp cận gói hỗ trợ;
thanh toán nhanh bảo hiểm y tế, đơn giản hoá các thủ tục liên quan đến
người lao động khi dùng quỹ ốm đau, thai sản khi phải nghỉ việc do nhiễm
Covid-19...
Đức Minh
Link: https://vnexpress.net/hai-diem-nghen-gay-kho-muc-tieu-kep-4349987.html