Chia
sẻ tại hội thảo Quốc gia với chủ đề: “Nghị quyết 18/NQ-TW/2022 và những
vấn đề đặt ra trong sửa đổi Luật đất đai” do trường Đại học Kinh tế
Quốc dân phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường và Ngân hàng Thế giới
tổ chức tại Hà Nội ngày 30/8, các chuyên gia cho rằng, sau gần 10 năm
triển khai thực hiện, Luật Đất đai năm 2013 dù đạt được những kết quả
quan trọng, song thực tế vẫn còn nổi lên nhiều tồn tại, bất cập.
NHỮNG BẤT ỔN VÀ HỆ LỤY KÉO DÀI
Thời
gian qua, theo đánh giá, công tác quản lý và sử dụng đất vẫn chưa theo
kịp thực tiễn, chưa giải quyết được triệt để hàng loạt vấn đề. Điển
hình, đơn thư khiếu nại, tố cáo có liên quan đến đất đai vẫn chiếm tỷ lệ
cao, trên 60% trong tổng số các đơn thư khiếu nại, tố cáo.
Số
lượng thụ lý, giải quyết các vụ án dân sự, kinh doanh thương mại liên
quan đến đất đai chiếm 75% tổng số các vụ án. Có nhiều vụ án đặc biệt
nghiêm trọng, liên quan đến nhiều tổ chức, nhiều người kéo dài thời gian
xử lý...
Các vụ
án hành chính liên quan đến đất đai có xu hướng tăng liên tục, từ mức
chiếm 64,2% tổng số các vụ án về hành chính năm 2015 lên trên 80% năm
2020.
Cùng với đó, hệ luỵ từ đầu cơ đất đai, "chôn" tiền vào đất cũng gây ra nhiều lo ngại.
Chia
sẻ tại hội thảo về những bất ổn khi thực hiện chính sách đất đai thời
gian qua, GS.TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội khóa XV, Phó Hiệu
trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, tình trạng phổ biến hiện nay
là người dân đổ tiền vào đất để chờ tăng giá, mua đất đón trước chờ quy
hoạch, chờ dự án triển khai, làm sai lệch thị trường đất đai và một
nguồn vốn khổng lồ chôn vào đất.
Toàn cảnh hội thảo "Nghị quyết 18/NQ-TW/2022 và những vấn đề đặt ra trong sửa đổi Luật Đất đai".
Bên
cạnh đó, Nhà nước bỏ tiền đầu tư hạ tầng, chỉnh trang đô thị, người
dân nhận tiền đền bù, phải di dời trước lại chịu thiệt thòi trong khi
người ở lại được hưởng lợi từ giá đất tăng cao, dẫn đến tình trạng bất
bình đẳng và diện mạo đô thị không được cải thiện.
Đáng
quan ngại, các dự án thu hồi đất, đặc biệt thu hồi đất nông nghiệp, trả
tiền đền bù cho người dân với giá rẻ hơn rất nhiều lần so với giá thị
trường.
"Sau khi Nhà nước cho phép
chuyển đổi mục đích, xây dựng thành những toà cao ốc, dự án trung tâm
thương mại, nhà ở, giá trị tăng lên rất nhiều lần. Phần giá trị tăng gấp
nhiều lần, ai sẽ là người hưởng lợi?", ông Cường đặt câu hỏi.
Trước
tình hình đó, ngày 16/6 vừa qua, tại Hội nghị lần thứ 5, Ban Chấp hành
Trung ương Đảng khóa XIII ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW về "Tiếp
tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả
quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát
triển có thu nhập cao".
Các nội
dung của Nghị quyết 18 được cả xã hội và người dân đón nhận với kỳ vọng
sẽ hạn chế được những bất cập trong chính sách, quản lý đất đai tồn tại
nhiều năm qua, thúc đẩy quan hệ thị trường phát triển.
Nghị
quyết số 18-NQ/TW là cơ sở chính trị rất quan trọng để hoàn thiện chính
sách, pháp luật đất đai và căn cứ quan trọng định hướng trong quá trình
sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai 2013 nhằm khai thác tối ưu nguồn lực đất
đai cho phát triển kinh tế - xã hội, hướng tới phát triển thị trường bất
động sản; trong đó, có thị trường đất đai trở thành kênh phân bổ và
khai thác đất đai hợp lý, công bằng và hiệu quả.
Còn
theo chia sẻ của ông Mai Văn Phấn, Phó Tổng cục trưởng Quản lý đất đai,
Bộ Tài nguyên & Môi trường, một trong những vướng mắc cần giải
quyết triệt để khi sửa đổi Luật Đất đai là tình trạng chồng chéo, mâu
thuẫn giữa các luật liên quan.
“Qua
rà soát các quy định pháp luật có liên quan, có tới 122 luật liên quan
đến đất đai nên rất khó cho công tác tổ chức thực hiện. Có tình trạng
khi áp dụng Luật Đất đai thì vướng Luật Đầu tư, Luật Nhà ở và ngược
lại", ông Mai Văn Phấn nói.
Chính vì
vậy, cần bám sát định hướng từ Nghị quyết 18 để khi sửa Luật Đất đai, sẽ
cơ bản giải quyết bài toán này và nhờ đó, tổ chức thực hiện mới suôn
sẻ.
ĐÁNH THUẾ LUỸ TIẾN RA SAO MỚI HỢP LÝ?
Đáng
chú ý, những đề xuất sử dụng công cụ thuế để điều tiết các hành vi như
đầu cơ, điều tiết các phần giá trị gia tăng không phải do cá nhân người
sử dụng đất mang lại do Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân đề cập,
dành được nhiều sự quan tâm tại hội thảo.
Ông
Hoàng Văn Cường khẳng định cần phải tập trung xử lý hành vi đầu cơ, cố
tình kiếm lời nhờ vào việc mua đi, bán lại đất đai, nhà ở, khi đó, không
chỉ mang lại nguồn thu cho nhà nước và quan trọng hơn là điều tiết hành
vi sử dụng đất.
Cùng với đó sẽ tạo
cơ hội cho người dân có thể thực hiện được giấc mộng an cư, thay vì như
hiện nay, giá nhà đất bị đẩy lên quá cao.
GS.TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội khóa XV, Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân.
"Sử
dụng chính sách thuế để điều tiết vào những người chiếm dụng đất đai
nhiều hơn, hay giá trị đất đai tăng lên thì mức nộp thuế nhiều hơn.
Điều
này buộc mỗi người phải tính toán xem liệu mua nhà đất để đấy, có đủ
tiền để trả thuế hàng năm hay không và như vậy, người dân, nhà đầu cơ sẽ
phải điều tiết hành vi của mình. Như vậy sẽ làm giá đất đai trên thị
trường giảm xuống".
Cụ thể, ông Cường gợi ý một là, đánh thuế luỹ tiến trên phần diện tích hoặc giá trị đất chiếm giữ vượt trên mức bình quân.
"Chúng
ta hay nói đánh thuế ngôi nhà thứ hai là không hợp lý, thay vào đó,
phải tính theo diện tích mỗi người chiếm giữ so với mức bình quân", ông
Cường nhấn mạnh.
Theo đó, diện tích
trong hạn mức được áp dụng tỷ suất thuế thấp và giá tính thuế thấp,
tương đương 60% mức giá trong bảng giá. Như vậy, chính sách này không
ảnh hưởng đến người nghèo, những người thu nhập thấp.
Còn
những người chiếm hữu nhiều hơn phải đánh thuế luỹ tiến theo tỷ lệ, gấp
2 lần thì thuế suất khác, gấp 3 - 5 lần mức bình quân thì áp thuế suất
khác.
Hai là, giá
đất tăng thì giá tính thuế cũng phải tăng, để điều tiết địa tô chênh
lệch. Người nộp thuế được ghi nợ nghĩa vụ thuế có tính lãi suất nợ thuế.
Nợ thuế vượt quá 50% giá trị thửa đất thì đất bị thu hồi đất do vi phạm
pháp nghĩa vụ tài chính đất đai.
Ba là, đánh
thuế luỹ tiến trên phần giá tăng lên, giữa giá khai báo nộp thuế với
giá bán/giá bồi thường hoặc giữa giá mua và giá bán. Tỷ suất thuế lũy
thoái theo độ dài khoảng thời gian giữa hai lần giao dịch hoặc thay đổi
giá khai báo thuế.
Ông Hoàng Văn
Cường lấy dẫn chứng, đất đai mua vào ngày hôm nay, ngày sau bán thì giá
trị tăng lên, phần chênh chệch phải tính được thuế giá trị gia tăng.
Hoặc ngày hôm nay đăng ký nộp thuế trên giá thấp nhưng ngày mai mở
đường, giá nhà đất tăng lên phải đánh thuế tăng lên. Như chính sách của
Hàn Quốc, phần chênh lệch đánh thuế cao, lên đến 60%, tuỳ theo khoảng
thời gian mua – bán.
Bốn là,
sửa đổi quy định về hoạch, kế hoạch sử dụng đất để thu hồi đất vùng phụ
cận các dự án đầu tư cải tạo chỉnh trang đô thị, các dự án phát triển
kinh tế làm gia tăng giá trị đất liền kề. Thu hồi phục vụ tái định cư,
đấu giá, lựa chọn hoạt động sử dụng đất có hiệu quả.
Còn
theo góc nhìn của ông Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên -
Môi trường, có một vấn đề là thu nhập của người lao động Việt Nam quá
thấp, chính vì vậy, đánh thuế cao cũng không phải giải pháp ổn. Tuy
nhiên, nếu không đánh thuế cao vào trường hợp đầu cơ, giữ đất, tích trữ
cũng không ổn.
Vì vậy, sắc thuế cần
phải đưa ra rất chi tiết, không đánh thuế cao vào những người lao động
bình thường mà cần sẵn sàng giảm thuế, áp tỷ suất thuế thấp.