Theo các chuyên gia, kinh tế số được hiểu là toàn bộ hoạt động kinh tế
dựa trên nền tảng số và phát triển kinh tế số sử dụng công nghệ số và
dữ liệu để tạo ra những mô hình kinh doanh mới. Trong nền kinh tế số,
các doanh nghiệp sẽ đổi mới quy trình sản xuất, kinh doanh truyền thống
sang mô hình theo hệ sinh thái, liên kết từ khâu sản xuất, thương mại đến sử dụng và điều này sẽ làm tăng năng suất, cũng như hiệu quả lao động.
|
Toàn cảnh buổi tọa đàm.
|
Ví dụ, Sony là nhà cung cấp điện tử hàng đầu, nhưng họ lại không
có dữ liệu của người tiêu dùng nên phải liên kết với hệ sinh thái lớn
mạnh như Walmart để sử dụng dữ liệu người dùng, qua đó đánh giá hành vi
khách hàng nhằm đưa ra các sản phẩm phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng.
Tương tự như mô hình kinh doanh hệ sinh thái của Apple là một điển hình
cho sự thành công. Nếu như năm 2007 thị phần của Apple tại thị trường
máy tính ít hơn 4% và không có thị phần tại hệ sinh thị trường điện
thoại di động. Tuy nhiên, đến năm 2015 thương hiệu này đã thống lĩnh thị
trường sản xuất điện thoại di động thông minh với lợi nhuận chiếm 92%
tổng lợi nhuận toàn cầu, từng bước đẩy lùi các ông lớn trong thị trường
này như: Nokia, Samsung, Sony, LG... Thành công này có được nhờ Apple đã
khai thác sức mạnh của nền tảng hệ sinh thái và tận dụng những quy luật
mới trong xây dựng chiến lược.
Tại Việt Nam, VNG xuất phát điểm là một công ty nhượng quyền kinh doanh
trò chơi, tuy nhiên hiện nay VNG trở thành hệ sinh thái với nhiều lĩnh
vực kinh doanh khác nhau như: ứng dụng tin nhắn Zalo các khoản đầu tư
vào Tiki, trò chơi hay thanh toán Zalo Pay...
Trong 10 năm qua, kinh tế số Việt Nam đã phát triển nhanh chóng cả nền
tảng hạ tầng lẫn thị trường kinh doanh. Tuy nhiên, đi kèm với những thay
đổi to lớn này, thể chế và khung pháp luật cần được thay đổi để bắt kịp
với xu hướng mới.
Theo PGS.TS. Trần Văn Nam, Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế quốc
dân, khung pháp luật của Việt Nam cho kinh tế số đang được hoàn thiện,
trước hết là pháp luật về doanh nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo, sở hữu trí
tuệ… để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số quốc gia và
phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh tế mới dựa trên nền tảng
công nghệ số.
Hiện nhiều văn bản pháp lý của Việt Nam đang từng bước được ban hành để
điều chỉnh quan hệ của các chủ thể tham gia cuộc Cách mạng 4.0 tại các
văn bản Luật Giao dịch điện tử, Luật Công nghệ thông tin, Luật An ninh
mạng…
Tuy nhiên, ông Nam cho rằng, Luật An ninh mạng dù có hiệu lực từ đầu năm
2019 nhưng hiện vẫn chưa có nghị định chi tiết hướng dẫn về bảo vệ dữ
liệu cá nhân, nên chưa hướng tới thực hiện triệt để quy định “thông tin
người dùng Việt Nam chỉ được tồn tại trong lãnh thổ Việt Nam”, nhằm bảo
vệ thông tin người tiêu dùng có hiệu quả. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng
chưa thể kiểm soát các giao dịch xuyên biên giới tốt hơn.
Nói về chính sách pháp luật trong thị trường số, ông Ngô Đức Minh, Phó
Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương cho hay, các chính sách về nền
kinh tế chia sẻ, phát triển doanh nghiệp công nghệ số vẫn còn nhiều nội
dung cần được tiếp tục nghiên cứu, xây dựng thành quy định của pháp
luật. Hơn nữa, việc xây dựng chính sách cần theo dõi, giám sát về tính
thống nhất, đan xen và bổ trợ cho nhau nhằm giúp các chiến lược phát
triển mang tầm nhìn dài hạn.
Theo ông Nguyễn Thanh Tú, Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư
pháp), về thể chế trong bối cảnh Cách mạng 4.0, có 2 vấn đề chính cần
quan tâm là pháp luật và tổ chức pháp luật. Pháp luật không bao giờ theo
kịp sự vận động của khoa học công nghệ, nên phải dùng các quy định của
pháp luật hiện hành cộng thêm các ngoại lệ đặc thù để điều chỉnh, quản
lý một số mô hình kinh doanh mới. "Nhưng quan trọng nhất vẫn là việc áp
dụng pháp luật như thế nào, điều này đòi hỏi người áp dụng và thi hành
phải hiểu về công nghệ và các đặc thù của Cách mạng 4.0 để có biện pháp
xử lý phù hợp", ông Tú nói.
Thanh Hoa