Thưa
ông, hiện giá bán lẻ xăng dầu đã thiết lập kỷ lục và kỷ lục này sớm
muộn cũng sẽ bị phá. Để giảm giá xăng dầu, nhiều ý kiến cho rằng, cần
phải giảm mạnh các loại thuế đánh vào mặt hàng chiến lược này?
|
PGS-TS Nguyễn Thường Lạng (Trường Đại học Kinh tế quốc dân)
|
Có
4 loại thuế đánh vào mặt hàng xăng dầu, gồm thuế giá trị gia tăng, thuế
tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường và thuế nhập khẩu. Có nhiều
cách tiếp cận khác nhau để giảm giá bán lẻ xăng dầu đã và đang được
nhiều nước trên thế giới cũng như trong khu vực áp dụng, như giảm các
loại thuế, trợ giá và đồng thời cả trợ giá lẫn giảm thuế.
Giảm
thuế tác động ngay tới giá bán lẻ xăng dầu, bởi thuế ở Việt Nam chiếm
29-31% giá bán lẻ xăng dầu, nên việc giảm thuế ngay lập tức giảm được
giá bán lẻ. Việc giảm 50% thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hàng chiến
lược này kể từ ngày 1/4/2022 đã kìm hãm được đà tăng giá trong vài lần
điều chỉnh xăng giảm 2.000 đồng/lít; diesel, mazut giảm 1.000 đồng/lít;
dầu hỏa giảm 700 đồng/lít. Tuy nhiên, do giá xăng dầu trên thị trường
thế giới tăng liên tục, khiến việc giảm 50% thuế bảo vệ môi trường đã
không thể kìm được tốc độ tăng giá bán lẻ xăng dầu, cho dù liên bộ Tài
chính - Công thương đã điều hành Quỹ Bình ổn xăng dầu rất linh hoạt
(giảm mức trích, tăng mức sử dụng).
Vì vậy, phải tính ngay tới việc giảm các loại thuế khác đánh vào mặt hàng xăng dầu, thưa ông?
Từ
đầu năm 2022 đến nay, giá xăng E5 trên thị trường thế giới đã tăng từ
91,17 USD/thùng lên 141,37 USD/thùng (thời điểm ngày 21/5/2022), tăng
hơn 55%; xăng RON 92 tăng từ 93,14 USD/thùng lên 146,20 USD/tấn, tăng
gần 57%. Dầu hỏa, mazut, diesel cũng tăng tương tự, nhưng giá bán lẻ
xăng dầu của Việt Nam chỉ tăng 26-43%, tùy loại, nhờ giảm 50% thuế bảo
vệ môi trường.
Do giá xăng dầu trên thị trường thế giới tăng liên
tục, nên việc giảm thuế bảo vệ môi trường 1.000 - 2.000 đồng trên mỗi
lít xăng dầu không thể kìm hãm được giá bán lẻ trong nước. Vì vậy,
phương án giảm thuế đã được Bộ Tài chính tính đến. Do việc giảm thuế giá
trị gia tăng và tiêu thụ đặc biệt thuộc thẩm quyền của Quốc hội, không
thể sửa ngay được, nên khả dĩ nhất trong lúc này là tiếp tục giảm thuế
bảo vệ môi trường, đồng thời giảm thuế nhập khẩu.
Theo tôi được
biết, Bộ Tài chính đã có phương án giảm thuế nhập khẩu ưu đãi (MFN) đối
với xăng động cơ không pha chì từ 20%, xuống còn 12%, nhằm góp phần giảm
chi phí nhập khẩu xăng và đa dạng hóa nguồn cung nhập khẩu.
Cho
dù có tiếp tục giảm thuế bảo vệ môi trường thì dư địa không còn nhiều
do mức thuế sàn đối với xăng là 1.000 đồng/lít, dầu diesel là 500
đồng/lít, các loại dầu khác là 300 đồng/lít. Giảm thuế nhập khẩu cũng
không có nhiều tác dụng nếu giá xăng trên thị trường thế giới tiếp tục
tăng cao. Thưa ông, cần thêm giải pháp gì nữa?
Như
tôi đã nói, có 3 cách tiếp cận để giảm giá bán lẻ xăng dầu. Trong trường
hợp giảm thuế nhập khẩu và tiếp tục giảm thuế bảo vệ môi trường mà giá
xăng dầu vẫn tiếp tục tăng, trong khi chưa thể giảm ngay được thuế giá
trị gia tăng và thuế tiêu thụ đặc biệt, thì có thể kết hợp với việc trợ
giá xăng dầu cho người dân như nhiều nước đã thực hiện.
Việc hỗ
trợ người dân cũng không phải là quá mới mẻ đối với Việt Nam, nên có thể
thực hiện được. Chẳng hạn, năm 2020 và năm 2021, Chính phủ đã hỗ trợ
trực tiếp tiền mặt cho người dân gặp khó khăn (bị mất việc, nghỉ việc
luân phiên, giảm thu nhập...) do đại dịch Covid-19. Hiện tại, thực hiện
Nghị quyết 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương
trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội, các địa phương đang tích
cực giải ngân gói tài khóa trị giá 6.600 tỷ đồng nhằm hỗ trợ tiền thuê
nhà cho người lao động. Việc hỗ trợ trực tiếp giúp người dân giảm được
phần nào chi phí xăng dầu, nhưng quan trọng hơn là thể hiện được sự quan
tâm, hỗ trợ người dân của Chính phủ lúc giá cả tăng cao.
Nhưng thưa ông, vấn đề là tiền ở đâu để hỗ trợ trực tiếp?
Trong
5 tháng đầu năm nay, tổng thu ngân sách nhà nước đã đạt trên 57% dự
toán, tăng 18,7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, riêng dầu thô đã
đem về cho ngân sách nhà nước 29.400 tỷ đồng, vượt 4,4% dự toán và tăng
91% so với cùng kỳ, chủ yếu do giá dầu tăng mạnh (giá thanh toán bình
quân đạt 97,4 USD/thùng, tăng 37,4 USD/thùng so dự toán, tăng 49,8% so
cùng kỳ).
Như vậy, nhờ dầu thô tăng giá mạnh, ngân sách tăng thu
rất lớn từ hoạt động khai thác dầu thô, nên ngân sách trung ương (dầu
thô đóng góp 100% vào ngân sách trung ương) có thể trích một phần từ dầu
thô để hỗ trợ trực tiếp (trợ giá) cho người dân.
Đây chỉ là giải pháp trước mắt, còn về lâu dài thì sao, thưa ông?
Xăng
dầu là đầu vào của rất nhiều ngành sản xuất, nên khi mặt hàng này tăng
giá thì không chỉ giao thông, vận tải tăng giá, mà còn kéo giá điện,
nước... cũng tăng. Vì vậy, trước mắt và lâu dài, phải thực hiện nghiêm
túc Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; phát triển năng lượng
tái tạo phù hợp với tiềm năng, điều kiện của Việt Nam, góp phần bảo đảm
an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường; khuyến khích sử dụng phương
tiện, thiết bị tiết kiệm năng lượng; từng bước loại bỏ phương tiện,
thiết bị có công nghệ lạc hậu, hiệu suất năng lượng thấp...
Phải
thừa nhận rằng, người tiêu dùng, cả doanh nghiệp, tổ chức lẫn cá nhân,
hiện vẫn chưa sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả có một phần do
công tác thông tin, truyền thông chưa tốt. Chính vì vậy, cần phải tập
trung tuyên truyền về việc sử dụng tiết kiệm xăng dầu nói riêng, năng
lượng nói chung. Đây là giải pháp tình thế cũng như lâu dài, thực hiện
kiên trì, bền bỉ, nhằm nâng cao ý thức sử dụng năng lượng của tổ chức,
cá nhân, doanh nghiệp và cũng nên chuẩn bị sửa đổi Luật Sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả theo hướng tăng vai trò của Nhà nước trong
việc điều tiết giá năng lượng theo mục đích và giai đoạn nhất định; hỗ
trợ tài chính, giá năng lượng và các chính sách ưu đãi cần thiết khác để
thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.