Phát
biểu đề dẫn Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng ban Kinh tế
Trung ương cho biết, trước những tác động tiêu cực nặng nề của đại dịch,
Chính phủ các nước trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã
phản ứng với quy mô và tốc độ nhanh chóng và quyết liệt chưa từng có
trong lịch sử.
Những phản ứng chính sách kịp thời đó ban đầu
được đánh giá là đã giúp làm giảm bớt những khó khăn kinh tế mà đại dịch
đem lại đối với người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn
Hồng Sơn cũng nhấn mạnh, nhiều gói chính sách được coi là khó tiếp cận,
không phù hợp với thực tiễn, tiêu tốn nguồn lực và không đem lại hiệu
quả như mong đợi.
Việc tổng kết thực tiễn và đánh giá các chính
sách phản ứng với đại dịch trong thời gian qua là hết sức cần thiết,
không chỉ về mặt thực tiễn để đưa ra các khuyến nghị chính sách giúp nền
kinh tế vượt qua và giảm thiểu tổn thất kinh tế đối với người dân và
doanh nghiệp, từ đó phục hồi và phát triển bền vững; mà còn có ý nghĩa
về mặt lý luận trong việc thiết kế và thực hiện các chính sách phản ứng
đối với những cú sốc tương tự COVID-19.
Theo PGS.TS Tô Trung
Thành, đồng chủ biên ấn phẩm phân tích, thách thức lớn nhất đối với kinh
tế Việt Nam năm 2021 là khả năng chống chịu của nền kinh tế sẽ như thế
nào nếu làn sóng lây nhiễm dịch bệnh trở lại với sự xuất hiện của biến
thể virus mới, mà sức chịu đựng của nền kinh tế phụ thuộc rất lớn vào dư
địa của các chính sách hỗ trợ của Chính phủ.
Quy mô chi tiêu
ngân sách có thể gia tăng nếu đại dịch tái bùng phát và kéo dài, trong
khi thu ngân sách trở nên khó khăn hơn do nền kinh tế rơi vào vòng xoáy
suy giảm. Theo đó, thâm hụt ngân sách và nợ công sẽ trở nên căng thẳng
hơn, điều này khiến cho dư địa tác động của chính sách tài khóa sẽ bị
thu hẹp lại. Trong khi đó, rủi ro kinh tế vĩ mô có thể gia tăng khi tiếp
tục nới lỏng mạnh hơn chính sách tiền tệ để hỗ trợ nền kinh tế.
Ông
Jacques Morisset, Chuyên gia Kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới (WB)
tại Việt Nam đánh giá, Việt Nam đã thể hiện được khả năng kiểm soát
khủng hoảng COVID-19 và biến khủng hoảng thành cơ hội. Việt Nam đã nâng
cao sự hiện diện trong thương mại toàn cầu và hàm lượng giá trị gia tăng
nội địa trong các mặt hàng xuất khẩu. Quá trình chuyển đổi số được đẩy
nhanh với việc kết nối, tận dụng các công cụ công nghệ thông tin mới tốt
hơn; có tính toán đến chuyển đổi và tạo ra công nghệ xanh nhằm duy trì
thế mạnh cạnh tranh…
Tuy nhiên, ông Jacques Morisset cũng chỉ rõ
dịch COVID-19 khiến tại Việt Nam xuất hiện những nguy cơ tổn thương
mới. Cụ thể như: 46% hộ gia đình cho biết thu nhập tháng 12/2020 thấp
hơn so với 1 năm trước đó. Các chương trình xã hội hiện nay mới chỉ tập
trung vào đối tượng nghèo theo chương trình mục tiêu quốc gia hoặc các
nhóm đặc biệt; các chương trình gần đây trong gói hỗ trợ của tháng
4/2020 chưa được thực hiện tốt, chưa đến 1% đối tượng được nhận hỗ trợ…
Tại
Hội thảo, các chuyên gia kinh tế đã đề xuất một số khuyến nghị chính
sách nhằm đưa đất nước vượt qua đại dịch COVID-19. Theo đó, chính sách
tiền tệ nới lỏng cần hết sức thận trọng về quy mô và thời gian kéo dài,
đặc biệt khi các hoạt động kinh tế sôi động trở lại. Chính sách tài khóa
cần phải chi tiêu đúng trọng tâm, tiết kiệm, hỗ trợ các đối tượng thực
sự cần thiết. Ưu tiên cao nhất là hỗ trợ những người mất việc làm, kể cả
khu vực chính thức và phi chính thức, tiếp đến là các hỗ trợ về chi phí
đối với doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Các chính sách hỗ trợ lợi nhuận hoặc
hàng hóa xa xỉ chưa phù hợp cần được thiết kế lại.
Chính phủ
cũng cần thu hẹp đối tượng thụ hưởng chính sách, giảm mức thu các loại
phí, lệ phí dựa trên mức độ chịu tác động bởi đại dịch. Các chính sách
liên quan đến an sinh xã hội phải được xếp theo thứ tự ưu tiên hàng đầu.
Cùng với đó, cần đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công; tập trung cắt
giảm lãi suất cho vay hơn là lãi suất huy động; đồng thời, giám sát chặt
chẽ dòng tín dụng vào các lĩnh vực rủi ro, phi sản xuất để đảm bảo cơ
cấu tín dụng lành mạnh và an toàn hệ thông trong tương lai.
Các
chuyên gia cũng cho rằng song hành với những chính sách mang tính ngắn
hạn đang được thực hiện nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của đại dịch
COVID -19, Việt Nam nên kiên trì với những cải cách dài hơn để cải thiện
nền tảng vĩ mô và giảm thiểu rủi ro trong tương lai. Cụ thể như: đổi
mới mô hình tăng trưởng theo hướng dựa vào công nghệ - đổi mới sáng tạo,
khuyến khích tinh thần khởi nghiệp; hoàn thiện thể chế, tôn trọng và
bảo vệ sự bình đẳng giữa các thành phần kinh tế; phát triển khu vực tư
nhân đổi mới, năng động, sáng tạo… Những giải pháp mang tính dài hạn này
để chuyển đổi căn bản mô hình tăng trưởng, gia tăng chất lượng tăng
trưởng cần được kiên quyết thực hiện với quyết tâm chính trị cao nhất.
Ngay
trước hội thảo, trường ĐH Kinh tế Quốc dân cũng đã tổ chức họp báo công
bố Ấn phẩm Đánh giá Kinh tế Việt Nam thường niên 2020. PGS.TS. Phạm
Hồng Chương, Hiệu trưởng nhà trường cho biết, ấn phẩm Đánh giá kinh tế
Việt Nam thường niên 2020 có chủ đề là "Ứng phó và vượt qua đại dịch
COVID-19, hướng tới phục hồi và phát triển".
Đây là ấn phẩm
thường niên, quy tụ được lực lượng nghiên cứu mạnh của Nhà trường. Sản
phẩm nghiên cứu thường niên này của trường có mục tiêu tổng kết toàn
diện kinh tế Việt Nam năm 2020, đánh giá các chính sách ứng phó đối với
đại dịch COVID-19 của Chính phủ trong năm 2020, từ đó đề xuất các khuyến
nghị chính sách nhằm hỗ trợ nền kinh tế vượt qua khó khăn, đồng thời
chuẩn bị những điều kiện cơ bản để phục hồi và phát triển trong giai
đoạn tiếp theo.
Nghiêm Huê