Khó khăn của kinh tế thực lây nhiễm sang khu vực tài chính
Chủ
đề của hội thảo cũng như của ấn phẩm thường niên năm nay là “Kinh tế
Việt Nam năm 2021 và triển vọng năm 2022: Ổn định kinh tế vĩ mô và lành
mạnh tài chính trong bối cảnh đại dịch Covid-19”.
Theo GS.TS
Phạm Hồng Chương, năm 2021 chứng kiến những khó khăn và thách thức chưa
từng có của nền kinh tế, cùng với đó rủi ro bất ổn vĩ mô và bất ổn tài
chính đang gia tăng. Lạm phát kỳ vọng gia tăng do yếu tố chi phí đẩy và
chính sách nới lỏng tiền tệ kéo dài. Dư địa chính sách tài khóa hạn hẹp
hơn, thu ngân sách có thể khó khăn khi kinh tế suy giảm và thị trường
tài sản điều chỉnh mạnh, trong khi chi ngân sách cho các gói kích thích
kinh tế gia tăng.
Tăng trưởng cung tiền và tăng trưởng tín
dụng không thấp hơn quá nhiều so với năm trước (chưa kể phát hành trái
phiếu doanh nghiệp tăng mạnh trong năm) nhưng tăng trưởng kinh tế đạt
thấp nhất trong vòng hai thập kỷ gần đây. Điều này đặt ra nghi vấn về
đích đến cuối cùng và/hoặc hiệu quả của dòng tiền/tín dụng trong nền
kinh tế. Tín dụng, bằng các cách khác nhau, có thể không trực tiếp đi
vào sản xuất mà trực tiếp hoặc gián tiếp đi vào thị trường tài sản, nguy
cơ bong bóng tài sản là hiện hữu.
Dấu hiệu trở nên đáng lo
ngại khi tỷ lệ M2/GDP và tín dụng/GDP của Việt Nam vượt xa so với các
nước trong khu vực ASEAN-5. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng đã nới
lỏng một số quy định an toàn hệ thống để hỗ trợ hệ thống và nền kinh tế
ứng phó với đại dịch. Sau một thời gian dài có xu hưởng giảm thì nợ xấu
đã tăng trở lại. Những khó khăn của khu vực kinh tế thực cuối cùng có
thể sẽ lây nhiễm sang khu vực tài chính. Những rủi ro bất ổn và thiếu
lành mạnh đã xuất hiện trên các thị trường chứng khoán và thị trường bất
động sản.
Điều này khiến quá trình ứng phó với đại dịch và
hồi phục kinh tế càng trở nên khó khăn. Vì vậy, đánh giá tổng quan kinh
tế cũng như nhận diện các rủi ro bất ổn là cơ sở quan trọng để đưa ra
được các khuyến nghị chính sách nhằm ổn định kinh tế vĩ mô và lành mạnh
tài chính trong bối cảnh đại dịch Covid-19, góp phần hỗ trợ nền kinh tế
vượt qua đại dịch, phục hồi và phát triển sau đại dịch.
Nền kinh tế có dấu hiệu bước vào chu kỳ đi xuống
Đại
diện nhóm nghiên cứu của NEU trình bày báo cáo, PGS.TS Tô Trung Thành
cho hay, kết quả ước tính giá trị sản lượng tiềm năng cho thấy mức tăng
trưởng tiềm năng đối với nền kinh tế Việt Nam nằm trong khoảng 6,12% -
6,32%/ năm. Như vậy, trong 2 năm gần đây nền kinh tế Việt Nam đang hoạt
động dưới mức sản lượng tiềm năng rất xa, đồng nghĩa với việc nền kinh
tế đang có dấu hiệu bước vào chu kỳ đi xuống.
Mặc dù tăng
trưởng vẫn chưa rơi vào ngưỡng cảnh báo khủng hoảng nhưng đây rõ ràng là
một yếu tố ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng trả nợ của nền kinh tế cũng
như tác động xấu đến các doanh nghiệp, theo đó, gia tăng rủi ro tín
dụng.
|
PGS.TS Tô Trung Thành trình bày báo cáo tại hội thảo |
Trong
năm 2022, nhóm nghiên cứu dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam có khả
năng cao đạt được mục tiêu 6,5% trong năm 2022. Tuy nhiên, mục tiêu lạm
phát dưới 4% của Chính phủ khó có khả năng đạt được.
Nguyên
nhân chủ yếu đến từ xu hướng tăng giá hàng hóa cơ bản và giá xăng dầu
cộng thêm chiến tranh Nga – Ukraine leo thang, đã khiến giá năng lượng
tăng cao kỷ lục, theo đó ảnh hưởng lớn đến chi phí sản xuất trong nước,
gây sức ép lớn đến lạm phát năm 2022.
Bên cạnh đó, lạm phát
toàn cầu đang gia tăng cũng ảnh hưởng đến áp lực lạm phát trong nước.
Không những thế, tỷ lệ cung tiền M2/GDP và tín dụng/GDP của Việt Nam
đang ở mức rất cao so với các nước trong khu vực, trong khi tăng trưởng
kinh tế đang dưới sâu so với mức sản lượng tiềm năng, làm gia tăng rủi
ro lạm phát.
Báo cáo cũng cho thấy, diễn biến giá dầu tăng cao
trong những tháng đầu năm 2022 đặt ra thêm những thách thức rất lớn đến
kinh tế.
Về động lực tăng trưởng, báo cáo nhận định, động lực
tăng trưởng kinh tế năm nay vẫn đến từ đầu tàu khu vực kinh tế đối
ngoại, đóng góp lớn đến sản xuất sản phẩm chế biến chế tạo và xuất khẩu.
Đồng thời, bù đắp cho đầu tư khu vực tư nhân còn khó khăn, chưa thể hồi
phục nhanh do tác động của đại dịch, đầu tư công được tăng cường sẽ
đóng góp lớn vào tăng trưởng của năm 2022. Những chính sách đảm bảo an
sinh xã hội và hỗ trợ việc làm được thực hiện giúp tăng các mức chi
tiêu, đóng góp lớn vào quy mô nền kinh tế.
Ngành sản xuất,
ngành dịch vụ có cơ hội hồi phục mạnh mẽ trong năm 2022 với sự mở cửa
trở lại của nền kinh tế. Đây là ngành có vai trò lớn trong đóng góp vào
tăng trưởng trong những năm gần đây. Chất lượng tăng trưởng năm 2022
cũng được dự báo ở mức cao hơn, thông qua dự báo tăng trưởng TFP và năng
suất lao động được cải thiện.
Trên cơ sở đó, báo cáo của NEU
khuyến nghị Chính phủ cần quán triệt 3 quan điểm cơ bản khi đưa ra các
chính sách. Đầu tiên, các chính sách cần tập trung hướng đến làm thế nào
để hồi phục và phát triển nền kinh tế một cách bền vững trong bối cảnh
“sống chung với Covid-19”.
Để đảm bảo cân bằng bên trong của
nền kinh tế thì sản lượng cần được duy trì gần mức tiềm năng; cần thực
hiện các chính sách tài khóa và tiền tệ hướng về tổng cầu trong ngắn hạn
để đẩy nền kinh tế quay trở lại vị trí tiềm năng.
Đồng thời,
trong khi dư địa chính sách dần thu hẹp, các chính sách cần hướng nguồn
lực ưu tiên đến khu vực doanh nghiệp, tạo điều kiện cho khu vực doanh
nghiệp phục hồi và phát triển trong đại dịch; đặc biệt là những doanh
nghiệp có ảnh hưởng lan tỏa lớn đến nền kinh tế.