Các chuyên gia cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý đáp ứng
yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, dựa trên nguyên tắc
dùng các quy định của pháp luật hiện hành cộng thêm các ngoại lệ đặc thù
để điều chỉnh, quản lý một số mô hình kinh doanh mới.
Chưa theo kịp khoa học công nghệ
Thực tế tại Việt Nam, ngoài những bộ
luật truyền thống, hiện nay đã có khá nhiều văn bản pháp luật từng bước
được ban hành để điều chỉnh quan hệ của các chủ thể tham gia cuộc cách
mạng công nghiệp lần thứ tư như: Luật Giao dịch điện tử năm 2005, Luật
Công nghệ thông tin năm 2006, Luật An toàn thông tin mạng năm 2015, Luật
An ninh mạng năm 2018.
Tuy nhiên theo PGS-TS. Trần Văn Nam -
Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế quốc dân, khung pháp lý hiện
nay cũng bộc lộ một số bất cập, thiếu đồng bộ giữa các văn bản pháp
luật, còn có khoảng cách giữa quy định pháp luật với việc thực thi trong
thực tế. Các quy định thường không theo kịp với tốc độ số hóa nhanh
chóng của nền kinh tế.
|
Cần hoàn thiện khung pháp lý để phát triển kinh tế số |
Đơn cử như trong lĩnh vực ngân hàng,
không nhà băng nào có thể đứng ngoài cuộc đua chuyển đổi số hay ứng dụng
các thành tựu của CMCN 4.0 như Big Data, AI, Opne API… nếu muốn nâng
cao năng lực cạnh tranh. Những thành tựu này cho phép ngân hàng có thể
tiếp thị, phân phối và đa dạng hóa các dịch vụ, đáp ứng chính xác nhu
cầu của từng khách hàng riêng lẻ. Nó cũng giúp cho các ngân hàng có thể
thực hành quản trị rủi ro tốt hơn, từ quản trị rủi ro tín dụng truyền
thống đến những loại rủi ro thị trường phức tạp khác. Tuy nhiên, đến nay
hành lang pháp lý liên quan đến vấn đề này đến nay vẫn chưa hoàn thiện.
Hay như Luật Giao dịch điện tử năm 2005,
rõ ràng giờ đây luật này không còn là một “chiếc áo” đủ rộng cho ngành
Ngân hàng. Cụ thể, quy định hiện tại chưa rõ ràng về giá trị pháp lý,
giá trị chứng cứ của thông điệp dữ liệu; chưa rõ ràng về tính pháp lý và
trường hợp áp dụng chữ ký điện tử, đồng thời thiếu quy định về giao kết
và thực hiện hợp đồng điện tử.
Việc quản lý thông tin người dùng cũng
chưa được thể chế hoá đồng bộ. Tuy Việt Nam đã ban hành Luật An ninh
mạng và chính thức có hiệu lực từ 1/1/2019, nhưng chưa có nghị định chi
tiết về bảo vệ dữ liệu cá nhân, nên thực tế chưa hướng tới thực hiện
triệt để quy định “thông tin người dùng Việt Nam chỉ được tồn tại trong
lãnh thổ Việt Nam”.
TS. Lưu Hương Ly - Vụ Pháp luật Dân sự -
Kinh tế, Bộ Tư pháp cũng đề cập đến việc Luật Giao dịch điện tử năm
2005 chưa có quy định về việc giao kết và thực hiện hợp đồng thông qua
việc sử dụng hệ thống thông tin tự động, mà mới chỉ quy định khái niệm
giao dịch điện tử tự động. Quy định cũng chưa làm rõ giá trị pháp lý
cũng như trách nhiệm của các bên khi tham gia vào các giao dịch điện tử
tự động.
Trong khi đó, với những ưu điểm như bảo
đảm tính minh bạch, sự tin cậy, chắc chắn trong thực thi và giảm chi phí
giao dịch, hợp đồng thông minh được coi là có tiềm năng phát triển rất
lớn và hiện đang rất được quan tâm.
Ông Đoàn Tử Tích Phước - Giám đốc văn
phòng đại diện miền Bắc của Ví MoMo nêu vấn đề, đại dịch Covid-19 đã đặt
ra nhiều câu hỏi cho doanh nghiệp khi phải làm việc nhiều hơn trên
không gian số. Đơn cử như việc xử lý kỷ luật lao động có thể làm online
được không? Bởi hiện Luật Lao động vẫn chưa có cơ chế rõ ràng. Hay như
việc tổ chức đại hội cổ đông có làm online được không, đến nay cũng chưa
có câu trả lời rõ ràng, đặt ra rủi ro cho doanh nghiệp.
Cần những ngoại lệ đặc thù
Ông Nguyễn Thanh Tú - Vụ trưởng Vụ Pháp
luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp cũng cho rằng, việc hoàn thiện khuôn
khổ pháp lý để theo kịp sự vận động của khoa học công nghệ là điều cần
thiết, nhưng thực chất không phải sáng tạo ra một hệ thống pháp luật
mới, hoàn toàn đối lập với nền tảng pháp luật hiện nay mà phải dùng các
quy định của pháp luật hiện hành cộng thêm các ngoại lệ đặc thù để điều
chỉnh, quản lý một số mô hình kinh doanh mới. Bên cạnh đó, quan trọng
nhất vẫn là việc áp dụng pháp luật như thế nào. Điều này đòi hỏi người
áp dụng và thi hành phải hiểu về công nghệ và các đặc thù của cuộc cách
mạng công nghệ lần thứ tư để có biện pháp xử lý phù hợp. Đồng thời, cần
kết hợp giữa ba bên: Nhà quản lý, nhà nghiên cứu và doanh nghiệp để thúc
đẩy việc hoàn thiện khung pháp luật.
Các chuyên gia cũng cho rằng, cần có quy
định và cơ chế phù hợp để điều chỉnh hoạt động của các tổ chức, cá
nhân, doanh nghiệp tương thích với nền kinh tế số như: xây dựng luật văn
bản điện tử, chữ ký số, cấp giấy phép từ cơ quan quản lý. Nhà nước cần
mạnh dạn chấp nhận các mô hình kinh doanh mới và các công nghệ mới bằng
cách tiếp cận mới trong quản lý mà nhiều nước áp dụng.
TS. Lưu Hương Ly cũng kiến nghị sửa đổi,
bổ sung một số quy định tại Luật Giao dịch điện tử năm 2005. Theo đó
cần bổ sung quy định về suy đoán về năng lực chủ thể của các bên tham
gia giao dịch điện tử trong Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) để giảm nhẹ
trách nhiệm chứng minh của các bên về hiệu lực của giao dịch khi phát
sinh tranh chấp.
Ngoài ra cần quy định rõ chữ ký điện tử
an toàn là chữ ký số hoặc chữ ký do các bên thoả thuận và đáp ứng các
điều kiện nhất định. Chữ ký điện tử an toàn có giá trị chứng cứ (các bên
không phải chứng minh tính xác thực và tính toàn vẹn của chữ ký điện tử
an toàn), trừ trường hợp có chứng cứ chứng minh ngược lại. Điều này có ý
nghĩa rất lớn trong việc phát triển các giao dịch điện tử, khi hai bên
có thể không gặp nhau.
Đồng thời, việc ban hành Luật Bảo vệ
thông tin cá nhân cần được xem là một ưu tiên trong thời gian tới. Hiện
Bộ Công an đã hoàn thành dự thảo nghị định quy định về việc bảo vệ dữ
liệu cá nhân để lấy ý kiến đóng góp rộng rãi và dự kiến sẽ có hiệu lực
vào cuối năm nay. Các chuyên gia kỳ vọng, nghị định này khi được ban
hành sẽ góp phần quan trọng ngăn chặn tình trạng dữ liệu cá nhân bị đánh
cắp và mua bán phức tạp như hiện nay.
Hạ Chi
Link:
https://thoibaonganhang.vn/phat-trien-kinh-te-so-can-chiec-ao-the-che-du-rong-119914.html