Phát
biểu tại Hội thảo khoa học quốc gia "Nghị quyết 18/NQ-TW/2022 và những
vấn đề đặt ra trong sửa đổi Luật Đất đai" được tổ chức sáng 30/8, Tiến
sĩ Mai Văn Phấn, Phó Tổng cục trưởng Quản lý đất đai (Bộ Tài nguyên và
Môi trường) cho biết, việc triển khai thực hiện Luật Đất đai đã và đang
gặp rất nhiều khó khăn.
Hội thảo được tổ chức bởi Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Ngân hàng Thế giới.
Luật chồng chéo, nảy sinh nhũng nhiễu, tiêu cực
Một
trong những nguyên nhân quan trọng là do có sự chồng chéo, mâu thuẫn
giữa hệ thống pháp luật liên quan. “Qua rà soát, chúng tôi thống kê có
tới 122 luật liên quan đến đất đai nên rất khó cho công tác tổ chức thực
thi trong thực tiễn. Cùng một mảnh đất mà chồng chéo rất nhiều luật nên
rất khó thực hiện. Có tình trạng địa phương áp dụng Luật Đất đai thì
vướng Luật Đầu tư, Luật Nhà ở và ngược lại. Cho nên khi sửa Luật Đất đai
phải rà soát để cố gắng giải quyết triệt để bài toán này thì khi luật
mới được ban hành, việc tổ chức thực hiện mới suôn sẻ”, ông Mai Văn Phấn
thông tin.
Đến nay, cơ quan soạn thảo dự án Luật Đất đai (sửa
đổi) đã nhận được 593 trang giấy A4 chuyển tải các ý kiến đóng góp cả về
những vấn đề vướng mắc trong thực tiễn triển khai thực hiện Luật Đất
đai 2013 và luận cứ khoa học.
Tinh thần sửa đổi Luật Đất đai lần
này sẽ tiếp tục phân cấp triệt để cho các địa phương, trừ các vấn đề
thuộc thẩm quyền của Quốc hội và Chính phủ. Vai trò của cơ quan Trung
ương là kiểm tra, giám sát triển khai thực hiện ở địa phương. Quy định
này nhằm tách bạch chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, tránh tình trạng
vừa quản lý vừa tổ chức thực hiện.
Đề cập đến thực trạng sách
nhiễu của cán bộ công chức và các hiện tượng tiêu cực trong quá trình
thực hiện thủ tục về đất đai được phản ánh rất rõ qua các kênh thông tin
đại chúng và tiếng nói của người dân, ông Mai Văn Phấn cho biết, nội
dung sửa đổi Luật Đất đai sẽ chú ý đến đẩy mạnh cải cách hành chính nhằm
tiến tới triệt tiêu dần các hiện tượng tiêu cực.
Theo đó, sẽ
chuyển từ công cụ truyền thống, như luật lệ, giấy tờ… sang giám sát bằng
công nghệ. Như vậy, cần cố gắng ưu tiên quá trình luật hoá và gấp rút
xây dựng cơ sở dữ liệu về đất đai, thực hiện giám sát bằng công nghệ để
mọi hoạt động đều công khai, minh bạch.
Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng
Văn Cường, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân nhấn mạnh,
Luật Đất đai năm 2013 được xây dựng nhằm thể chế hóa những quan điểm và
nội dung đã nêu trong Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 31/10/2012 của Ban
Chấp hành Trung ương khóa XI theo hướng đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu sử
dụng đất, phục vụ mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; hoàn
thiện cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển bền
vững.
Từ đó đã thực sự tạo ra hành lang pháp lý đồng bộ, chặt chẽ
và khả thi cho việc khai thác và sử dụng hợp lý, tiết kiệm và có hiệu
quả đất đai, khai thác nguồn lực đất đai cho việc phát triển kinh tế-xã
hội.
Tuy nhiên, sau gần 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số
19-NQ/TW/2012 và Luật Đất đai năm 2013, mặc dù đạt được những kết quả
quan trọng, song thực tế vẫn còn nổi lên nhiều tồn tại, bất cập. Đó là
công tác quản lý và sử dụng đất vẫn chưa theo kịp tiến trình phát triển
của thực tiễn, đặc biệt là có những vấn đề chưa giải quyết được triệt để
nảy sinh trước đó.
Điển hình như đơn thư khiếu nại, tố cáo liên
quan đến đất đai vẫn chiếm tỷ lệ cao trong tổng số các đơn thư khiếu
nại, tố cáo, lên đến hơn 60%.
Các vụ án hành chính liên quan đến
đất đai có xu hướng tăng liên tục từ mức chiếm 64,2% tổng số các vụ án
về hành chính năm 2015 lên hơn 80% năm 2020.
Số
lượng thụ lý, giải quyết các vụ án dân sự, kinh doanh thương mại liên
quan đến đất đai chiếm 75% tổng số các vụ án. Có nhiều vụ án đặc biệt
nghiêm trọng, liên quan đến nhiều tổ chức, nhiều người…
Trước
tình hình đó, ngày 16/6/2022, tại Hội nghị lần thứ 5, Ban Chấp hành
Trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW về tiếp tục
đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả
quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát
triển có thu nhập cao.
Các nội dung của Nghị quyết 18 được cả xã
hội và người dân đón nhận với kỳ vọng sẽ hạn chế được những bất cập
trong chính sách, quản lý đất đai tồn tại nhiều năm qua, thúc đẩy quan
hệ thị trường phát triển.
Khó xây dựng bảng giá đất sát giá thị trường
Một
trong những vấn đề khó khăn nhất khi sửa đổi Luật Đất đai là vấn đề xây
dựng bảng giá đất sát giá thị trường. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trịnh Hữu
Liên, Trường Đại học Kinh tế quốc dân nhấn mạnh, đây là vấn đề cần đặt
ra thấu đáo. Cụ thể, cần làm rõ ai là người xây dựng bảng giá đất; định
giá thế nào là sát giá thị trường; giá đất ở vị trí giáp phố này với phố
kia thì định giá ra sao…?
“Bỏ khung giá đất, xây dựng bảng giá
đất sát giá thị trường thì nhà nước và người dân đều có lợi. Nhưng công
tác đền bù thực hiện tại thời điểm trước khi có quy hoạch hay sau khi có
quy hoạch là rất khác nhau. Giá sau khi có quy hoạch sẽ cao hơn rất
nhiều. Vậy thì đền bù theo giá nào, nếu không giải quyết được là rất khó
thực hiện”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trịnh Hữu Liên nói.
Theo Tiến
sĩ Lê Xuân Bá, nguyên Viện trưởng Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung
ương, sửa đổi Luật Đất đai sẽ đụng đến những vấn đề rất lớn, rất phức
tạp. Nhưng càng chần chừ, giá đất sẽ càng đắt, cho nên sửa Luật là cấp
thiết, phải quyết tâm làm.
Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Văn Cường cho
biết, Trường Đại học Kinh tế quốc dân có 6 khuyến nghị chính sách trong
sửa đổi Luật Đất đai 2013. Theo đó, áp dụng giá bồi thường theo giá đăng
ký hoặc theo bảng giá đất tương đương với giá thị trường.
Nhà
nước quyết định thu hồi, bồi thường tái định cư theo một cơ chế thống
nhất; chỉ thực hiện cơ chế thỏa thuận giữa doanh nghiệp và người dân khi
góp đất vào cùng sản xuất kinh doanh, không thay đổi quan hệ nắm giữ
đất đai.
Đối với thu hồi đất cho mục đích kinh doanh, được thực
hiện nếu hơn 75% đồng thuận; các trường hợp không đồng thuận vẫn phải
chấp hành và có quyền khởi kiện ra tòa.
Đáng lưu ý, trong công
tác thu hồi và bồi thường tái định cư cần quan tâm nhiều hơn vấn đề an
sinh xã hội. Cụ thể, công tác bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp cần
phải tính chi phí tại sinh kế cho người dân. Bên cạnh đó, cần tạo mặt
bằng mới cho người bị thu hồi có mặt bằng tiếp tục sản xuất kinh doanh…