Chúng ta đang lãng phí nguồn tài nguyên lớn
Theo TS Trường Đình Đức, Hà Nội là đô thị lớn thứ 2 trên cả nước (chỉ
đứng sau thành phố Hồ Chí Minh) với quy mô dân số ước tính khoảng hơn 9
triệu người. Với lượng chất thải rắn sinh hoạt cần xử lý vào khoảng
7.000 tấn mỗi ngày, vấn đề xử lý chất thải rắn sinh hoạt không chỉ là
thách thức mà còn là vấn đề sống còn đối với sự phát triển bền vững của
Thủ đô hiện nay và trong tương lai.
Theo số liệu thống kê, trong tổng số khoảng 7.000 tấn chất thải rắn
sinh hoạt mỗi ngày, thành phần rác thực phẩm chiếm 51,9% (Khoảng hơn
3.600 tấn), chất trơ (Da, gỗ, cao su…) chiếm 38% (Khoảng 2.700 tấn),
lượng chất thải rắn có thể tái chế chiếm 7,1% (khoảng 500 tấn). Chất
thải rắn sinh hoạt hiện nay chủ yếu được thu gom, mang đi chôn lấp chiếm
98%, khoảng 2% chất thải rắn sinh hoạt được xử lý bằng phương pháp đốt,
không phát điện.
Việc xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng chôn lấp hay đốt (không phát
điện) gây lãng phí một nguồn tài nguyên lớn, trong khi điều kiện kinh tế
của nước ta còn nhiều khó khăn, cần tận dụng mọi nguồn lực để phát
triển kinh tế, tránh lãng phí cũng như giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi
trường sống.
Việc không phân loại triệt để chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn gây
khó khăn cho công đoạn xử lý chất thải rắn sinh hoạt cũng như không tận
dụng chất thải rắn sinh hoạt như một nguồn nguyên liệu sản xuất đầu vào
cho các ngành sản xuất khác như sản xuất phân bón hữu cơ compost, sản
xuất trực tiếp protein động vật/ nuôi côn trùng, nhựa tái chế, kim loại
tái chế… Việc không có một thị trường mua bán đồ đã qua sử dụng thực sự
hiệu quả cũng làm gia tăng lượng chất thải rắn sinh hoạt, không thể kéo
dài vòng đời của sản phẩm…
Thực tế, ngay trên địa bàn thành phố, đã có nhiều nhà máy sản xuất
phân bón hữu cơ từ chất thải rắn sinh hoạt đã không thể hoạt động được
do không bán được sản phẩm, hay các trang trại nuôi giun đỏ không mở
rộng được quy mô sản xuất do họ không thể mua được chất thải rắn sinh
hoạt có nguồn gốc hữu cơ đủ chất lượng.
Tiếp cận số để quản lý chất thải rắn đô thị
Từ thực trạng trên, TS Trường Đình Đức và đồng sự đề xuất mô hình nghiên cứu gồm 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Các hộ gia đình sẽ tiến hành phân loại chất thải rắn
sinh hoạt ngay tại nhà. Những đồ dùng cũ (ở đây cũng được xếp vào là
loại chất thải rắn sinh hoạt) có thể dùng lại được/nên đem bán trên thị
trường online đối với đồ đã qua sử dụng. Nếu không bán được những đồ
dùng cũ thì chúng sẽ được bán cùng các loại chất thải rắn sinh hoạt và
được mua/bán trên thị trường online với khối lượng và chủng loại khác
nhau.
Giai đoạn 2: Các công ty vận chuyển sẽ thu phí vận chuyển và vận
chuyển từng loại chất thải rắn sinh hoạt riêng biệt đến công ty mua/nhận
xử lý chất thải rắn sinh hoạt, các hộ gia đình, nhà máy, xí nghiệp,
trang trại…
Giai đoạn 3: Mỗi loại rác riêng biệt sẽ được thu gom cùng nhau, cùng
một loại xe chuyên dụng và vận chuyển đến cùng một nơi tập kết là các hộ
gia đình, nhà máy, xí nghiệp có nhu cầu mua/nhận xử lý.
Các hoạt động mua/bán chất thải rắn sinh hoạt này sẽ được vận hành
trên một nền tảng công nghệ do thành phố hay chính phủ phát triển và
điều hành tương tự như công nghệ được phát triển cho gọi xe công nghệ
cao, công nghệ đi xe chung công nghệ cao, công nghệ giao hàng ăn nhanh,
công nghệ cho thuê xe đạp… và được phát triển riêng cho mặt hàng riêng
biệt là chất thải rắn sinh hoạt.
Như vậy, tùy theo nhu cầu của thị trường mà các hộ gia đình có thể
mua/bán các loại chất thải rắn sinh hoạt đã được phân loại khác nhau của
mình. Hạn chế tối đa lượng chất thải rắn sinh hoạt phải chôn lấp, không
tham gia vào vòng tuần hoàn.
Như vậy, nếu tiến hành phân loại chất thải rắn sinh hoạt một cách
triệt để thì các hộ gia đình có thể có thêm thu nhập khi bán các mặt
hàng không còn giá trị sử dụng của mình và cũng có thể phải mất nhiều
tiền hơn nếu không chịu phân loại chất thải rắn sinh hoạt triệt để tại
nguồn.
Hàng tháng phần mềm sẽ tự động tính toán số tiền mỗi hộ gia đình có
thể tiết kiệm được hay đã lãng phí nếu như đã tiến hành phân loại chất
thải rắn sinh hoạt hoặc nếu không phân loại chất thải rắn sinh hoạt một
cách tại nguồn. Việc có thêm thu nhập hay mất đi thu nhập từ ý thức phân
loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn có thể làm cho các hộ gia đình
có động lực, cũng như có trách nhiệm hơn trong quá trình phân loại triệt
để chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn.
Điều này có thể khắc phục được tình trạng bàng quan trong việc xả
thải chất thải rắn sinh hoạt của người dân hiện nay phát sinh do việc
tính tiền phí chuyên chở chất thải rắn sinh hoạt theo cách cào bằng,
thúc đẩy ý thức bảo vệ môi trường và hạn chế tối đa việc xả thải chất
thải rắn sinh hoạt ra môi trường nhất là trong tình trạng các bãi rác
của thành phố Hà Nội hiện nay đang bị quá tải và gây ô nhiễm môi trường.