Chuyển
đổi số trong lĩnh vực giáo dục là xu thế tất yếu, đòi hỏi khách quan
của quá trình phát triển kinh tế xã hội, đồng thời, phù hợp với phẩm
chất cần cù, ham học hỏi, linh hoạt, và sáng tạo của con người Việt Nam.
Chuyển đổi số là xu thế tất yếu
![](https://file1.dangcongsan.vn/data/0/images/2022/09/15/vietha/thucteao-daymt3.jpg?dpi=150&quality=100&w=780) |
Chuyển đổi số tác động trên mọi lĩnh vực của đời sống hiện đại (Ảnh tư liệu) |
Đại hội XIII của Đảng đã xác định chuyển
đổi số quốc gia là một nhiệm vụ rất quan trọng, gắn với 3 trụ cột chính
là Chính phủ số, nền kinh tế và xã hội số. Ngày 03/6/2020, Thủ tướng
Chính phủ ký quyết định số 749/QĐ-TTg về việc phê duyệt “Chương trình
Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Theo đó,
Giáo dục là lĩnh vực được ưu tiên chuyển đổi số thứ 2 sau lĩnh vực Y tế.
Điều đó cho thấy tầm quan trọng của giáo dục và chuyển đổi số trong
lĩnh vực giáo dục đóng vai trò hết sức quan trọng, không chỉ đối với
ngành mà còn tác động rất lớn đối với sự phát triển đất nước.
Nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, ngành
giáo dục rất quan tâm đến việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào
hoạt động giảng dạy. Việc ứng dụng CNTT vào hoạt động dạy học đã dần
thay đổi phương pháp giảng dạy học tập từ truyền thống sang phương pháp
giảng dạy tích cực, giúp người dạy và người học phát huy được khả năng
tư duy, sáng tạo, sự chủ động và đạt hiệu quả.
Sự phát triển của công nghệ giáo dục đã,
đang và sẽ tạo ra những phương thức giáo dục phi truyền thống, thúc đẩy
mạnh mẽ sự phát triển của nền giáo dục mang tính chuyển đổi sâu sắc vì
con người. Thời gian qua, việc ứng phó với COVID-19 với phương châm “Tạm
dừng đến trường nhưng không dừng học” đã thúc đẩy tốc độ chuyển đổi số
trong hoạt động giáo dục. Dạy trực tuyến, thi trực tuyến, tuyển sinh
trực tuyến, bảo vệ khóa luận trực tuyến, khai thác học liệu số và quản
lý cũng chuyển một phần sang trạng thái trực tuyến. Dịch COVID-19 đã là
cơ hội để giáo dục đại học chuyển đổi số sâu rộng, toàn diện.
Hướng tới tiếp tục thúc đẩy xu thế
chuyển đổi số trong giáo dục, ngày 25/01/2022, Thủ tướng Chính phủ ban
hành Quyết định số 131/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án Tăng cường ứng
dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai
đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030. Mục tiêu chung hướng tới là
tận dụng tiến bộ công nghệ để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong dạy và
học, nâng cao chất lượng và cơ hội tiếp cận giáo dục, hiệu quả quản lý
giáo dục; xây dựng nền giáo dục mở thích ứng trên nền tảng số, góp phần
phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.
![](https://file1.dangcongsan.vn/data/0/images/2022/09/15/vietha/thucteao-daymt1.jpg?dpi=150&quality=100&w=780) |
Ứng dụng thực tế ảo trong giáo dục môi trường giúp thay đổi tư duy, kích thích sáng tạo (Ảnh tư liệu) |
Những năm gần đây, hiện trạng suy thoái
môi trường đã và đang đòi hỏi khắc phục gốc rễ của các vấn đề môi trường
dựa trên giáo dục môi trường cải thiện mối quan hệ đạo đức giữa con
người và thiên nhiên. Quá trình công nghiệp hóa ấn tượng và giảm nghèo
tại Việt Nam đã kèm theo việc phải trả giá đắt về môi trường tự nhiên.
Theo Chỉ số hiệu suất môi trường năm
2022, Việt Nam được xếp hạng trong nhóm 3 quốc gia có điều kiện môi
trường thiên nhiên kém nhất, với thứ hạng 178 trên 180 quốc gia được
đánh giá. Trong quá khứ, người dân có thể đã sẵn sàng chấp nhận đánh đổi
giữa ô nhiễm môi trường và cải thiện điều kiện kinh tế, nhưng hiện nay
ngày càng có nhiều nhận thức về tầm quan trọng của việc cân bằng giữa
phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường. Theo Báo cáo Chỉ số Hiệu quả
Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh của Việt Nam (PAPI) năm 2021, về
nội dung quản trị môi trường, tất cả các tỉnh, thành phố trên toàn quốc
chỉ đạt dưới 5 điểm (dưới mức trung bình) trên thang điểm 10. Kết quả
này cho thấy người dân thể hiện sự không hài lòng với thực tế bảo vệ môi
trường tại các địa phương. Hoạt động bảo vệ môi trường thực chất cần có
sự nỗ lực tham gia của toàn thể cộng đồng cùng với các tổ chức chính
quyền.
Công nghệ thực tế ảo với giáo dục môi trường giúp nâng cao đạo đức sinh thái
Nếu được hướng dẫn, giáo dục môi trường
phù hợp, sự không hài lòng trên sẽ trở thành động lực để người dân cùng
tham gia hành động bảo vệ môi trường. Ngoài ra, giáo dục môi trường cũng
có thể thay đổi một cách căn bản các hành vi sai trái gây ô nhiễm ngay
từ đầu, giảm thiểu các chi phí thực hiện hoạt động để xử lý sau ô nhiễm
môi trường. Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi năm 2020, cụ thể là Điều 153,
đã xác định Giáo dục môi trường là chính sách bảo vệ môi trường quan
trọng cần thực hiện.
Giáo dục môi trường giúp cá nhân và các
cộng đồng hiểu được bản chất phức tạp của môi trường tự nhiên và môi
trường nhân tạo là kết quả tương tác của nhiều nhân tố sinh học, lý học,
xã hội, kinh tế và văn hóa; đem lại cho họ kiến thức, nhận thức về giá
trị, thái độ và kỹ năng thực hành để họ tham gia một cách có trách nhiệm
và hiệu quả trong phòng ngừa và giải quyết các vấn đề môi trường và
quản lý chất lượng môi trường. Giáo dục môi trường là quá trình học tập
suốt đời và dựa trên sự tích hợp kiến thức trong các lĩnh vực khác nhau
để mọi người hiểu thế giới tự nhiên phức tạp và các vấn đề liên quan,
bao gồm dân số, ô nhiễm, sản xuất và tiết kiệm năng lượng, bảo tồn thiên
nhiên, phát triển công nghệ, xây dựng giao thông và các quy hoạch đô
thị. Một cách khái quát, giáo dục môi trường giúp cá nhân cũng như toàn
thể cộng đồng nâng cao hiểu biết về môi trường, từ đó hình thành thái độ
đúng đắn với môi trường và xây dựng kỹ năng hành động hiệu quả nhằm bảo
vệ môi trường. Mục tiêu cuối cùng của giáo dục môi trường là hướng tới
tạo ra các công dân có đạo đức sinh thái, biết sống vì môi trường. Sự
hòa hợp giữa con người và thiên nhiên sẽ được đảm bảo thông qua hoạt
động giáo dục môi trường.
![](https://file1.dangcongsan.vn/data/0/images/2022/09/15/vietha/thucteao-daymt2.jpg?dpi=150&quality=100&w=780) |
Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục môi trường làm việc học trở nên sinh động, thực tế hơn (Ảnh tư liệu) |
Giáo dục môi trường có hiệu quả nhất khi
kết hợp được cung cấp kiến thức về môi trường trong môi trường thực tế
đóng vai trò như một phòng thí nghiệm cung cấp cơ hội tương tác đa dạng,
sinh động cho người học khám phá. Việc sử dụng các phương pháp dạy học
mang tính trực quan là phương thức quan trọng giúp giáo dục môi trường
có thể đạt được hiệu quả học tập. Để mô phỏng môi trường thực tế, công
nghệ thực tế ảo có thể được áp dụng trong giáo dục môi trường để nâng
cao hiểu biết về môi trường và từ đó cải thiện đạo đức sinh thái. Cốt
lõi của công nghệ thực tế ảo là nhấn mạnh sự tương tác, nhờ đó gia tăng
trải nghiệm của con người trong môi trường ảo.
Xuất hiện từ những năm 1960s, công nghệ
thực tế ảo đã nhận được sự quan tâm áp dụng trong giáo dục. Và thời gian
gần đây, khi thiết bị dễ tiếp cận hơn, thì việc áp dụng công nghệ thực
tế ảo đã và đang được quan tâm nhiều hơn. Công nghệ thực tế ảo (Virtual
Reality - VR) là sự kết hợp của công nghệ máy tính, công nghệ cảm biến,
công nghệ mô phỏng và công nghệ vi điện tử nói chung, nhằm tạo ra một
môi trường ảo thông qua máy tính. Thông qua thị giác, thính giác, xúc
giác, khứu giác và các chức năng khác, người dùng tạo ra cảm giác giống
như trong thực tế. Người dùng tương tác với các đối tượng trong môi
trường ảo một cách tự nhiên với sự trợ giúp của các thiết bị cần thiết,
để tạo ra cảm giác và trải nghiệm tương tự như môi trường thực. Mặc dù
môi trường không có thật, nhưng nó hoạt động như một môi trường ba chiều
thực tế, như thể môi trường ở xung quanh chúng ta. Bằng cách này, người
dùng sẽ có cảm giác nhập vai và nhận ra sự tương tác trực tiếp giữa
người dùng và môi trường. Công nghệ này được áp dụng vào việc học, tức
là người học không còn thụ động nhìn, nghe và chấp nhận nội dung được
cung cấp mà có thể tham gia vào quá trình phát triển và thay đổi của các
sự kiện dưới nhiều hình thức khác nhau, và đóng một vai trò trong quá
trình thay đổi của các sự kiện. Đồng thời, hành vi của người học sẽ ảnh
hưởng đến hướng phát triển của các sự kiện, khiến việc học tập giống như
cuộc sống và trò chơi. Mặt khác, giáo viên cũng có thể đóng vai trò
trong môi trường ảo và phối hợp học tập với người học để hình thành mối
quan hệ dạy học hài hòa, tương tác và hợp tác.
Nghiên cứu thực nghiệm việc áp dụng công
nghệ thực tế ảo trong giáo dục môi trường cho thấy nhiều kết quả tích
cực. Makransky and Mayer (2022) áp dụng công nghệ thực tế ảo với bài
học về ứng phó biến đổi khí hậu. Kết quả thực nghiệm cho thấy sự quan
tâm, hứng thú học tập; cảm giác được trải nghiệm; và khả năng lưu giữ
thông tin được gia tăng đáng kể với công nghệ thực tế ảo. Dựa trên kết
quả thực nghiệm, Liu và cộng sự (2019) cũng đã cho thấy các khóa học vận
hành và trải nghiệm thực tế ảo có nhiều khả năng khơi dậy sở thích của
mọi người, làm sâu sắc thêm hình ảnh học tập, thúc đẩy đạo đức sinh thái
và phát triển kinh nghiệm hành động vì môi trường. Ngoài việc đạt được
mục tiêu nhận thức, quan trọng hơn, việc thực hành giáo dục môi trường
có thể đạt được mục tiêu tu dưỡng đạo đức sinh thái, cho phép các tình
nguyện viên thực hành các kỹ năng môi trường trong trải nghiệm thực tế
ảo, trau dồi kinh nghiệm hành động và dạy mọi người nghiên cứu các vấn
đề môi trường và đánh giá khả năng các giải pháp.
Rõ ràng, việc áp dụng thực tế ảo vào
thực tiễn giáo dục môi trường đã mang lại hiệu quả nhất định. Do đó,
giáo viên có thể kết hợp sự hỗ trợ của các nguồn lực liên quan đến thực
tế ảo để có thêm cơ hội ứng dụng thực tế ảo vào việc khám phá và trải
nghiệm giáo dục môi trường của người học, lựa chọn địa điểm hoặc vấn đề
mà người học quan tâm, thiết kế các hoạt động khóa học phù hợp với đặc
điểm môi trường, tìm kiếm những người có kiến thức chuyên môn để giải
thích môi trường, cũng như mở rộng tầm nhìn học tập của người học và
tiếp xúc với thiên nhiên để phát huy tác dụng của giáo dục môi trường./.