DIENDANDOANHNGHIEP.VN: Việt Nam
chưa có chính sách để huy động nguồn lực của khu vực tư nhân trong giảm
phát thải khí nhà kính, cũng như hỗ trợ, ưu đãi tài chính cho doanh
nghiệp đầu tư vào các công nghệ phát thải thấp.
Được biết rằng đến năm 2025 Việt Nam sẽ bắt đầu thí điểm và đến năm
2028 sẽ chính thức vận hành chính thức sàn giao dịch tín chỉ carbon, tuy
nhiên thực tế còn nhiều vướng mắc để đưa mục tiêu này đạt đúng tiến độ.
Bên cạnh đó một số ý kiến cho rằng thị trường carbon chỉ dành cho các
tổ chức chuyên nghiệp có lượng vốn chủ sở hữu trị giá hàng nghìn tỷ USD,
để được hiểu rõ hơn về những khó khăn và lộ trình thực hiện, DĐDN có
cuộc trao đổi với TS. Lê Huy Huấn - Giảng viên Trường Đại học Kinh tế
Quốc dân xung quanh nội dung này.
TS. Lê Huy Huấn - Giảng viên Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
-
Thưa tiến sỹ, một số ý kiến cho rằng thị trường carbon chỉ dành cho các
tổ chức chuyên nghiệp có lượng vốn lớn, quan điểm của ông đánh giá như
thế nào về vấn đề này?
Theo tôi, quan điểm này đúng
nhưng chưa đủ. Đúng vì các doanh nghiệp lớn có lợi thế trong cuộc đua
công nghệ để chuyển đổi sang các hoạt động sản xuất xanh, có cơ hội để
bước vào thị trường trao đổi tín chỉ carbon và dành lấy những lợi ích
sớm hơn. Nhưng rõ ràng thị trường carbon
là một thị trường phức tạp và phân mảnh; do vậy, các doanh nghiệp quy
mô vừa và nhỏ hoặc theo khu vực địa lý khác nhau vẫn có thể tham gia vào
thị trường carbon từ những góc độ riêng.
Thực tế, xu hướng chung
cho thấy tất cả các chủ doanh nghiệp sẽ ngày càng cần hiểu rõ về thị
trường, định giá carbon, chi phí liên quan đến giá trị lợi ích đối với
lợi nhuận của họ. Các chủ doanh nghiệp bất kể quy mô sẽ ngày càng được
hưởng lợi khi biết về các hệ thống định giá carbon đang phát triển, các
quy định và điều kiện thị trường tại các khu vực pháp lý nơi họ hoạt
động.
Như chúng ta biết, thị trường carbon bao gồm cả thị trường
bắt buộc và thị trường tự nguyện; theo đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ
có thể tham gia thị trường carbon tự nguyện này. Hàng hóa carbon trên
thị trường hình thành từ đa dạng các nguồn từ các chương trình, dự án
giảm phát thải khí nhà kính như trồng rừng chẳng hạn, các dự án năng
lượng tái tạo. Qua đó, các doanh nghiệp có thể bán lượng tín chỉ carbon
thông qua việc các chương trình tạo tín chỉ được các tổ chức quốc tế
hoặc quốc gia công nhận như vậy.
Thậm chí đơn giản hơn, các doanh
nghiệp muốn thể hiện trách nhiệm xã hội, hình ảnh, thương hiệu của
mình, doanh nghiệp có thể tự nguyện mua tín chỉ carbon để chung tay bảo
vệ môi trường. Ở một góc độ khác, phát triển thị trường cacbon sẽ giúp
các khoản tín chỉ carbon đồng đều hơn góp phần củng cố hoạt động giao
dịch xung quanh một số loại tín chỉ và cũng thúc đẩy tính thanh khoản
trên các sàn giao dịch.
Các
doanh nghiệp sớm thực hiện các giải pháp giảm phát thải có thể tính
toán, xác định và bán lượng tín chỉ carbon dư thừa nhờ giảm được lượng
khí thải, tạo ra thêm doanh thu cho doanh nghiệp.
- Theo ông thị trường cabon được vận hành chính thức thì sẽ đem lại những lợi ích nào cho doanh nghiệp và Nhà nước?
Khi thị trường các-bon được vận hành chính thức, các doanh nghiệp tham gia vào thị trường này sẽ đạt được các lợi ích sau:
Một là,
trong ngắn hạn, đối với các doanh nghiệp phát thải/gây ô nhiễm nhiều,
họ có thể ngay lập tức mua các khoản tín chỉ để trang trải cho lượng khí
thải mà họ thải vượt quá định mức vào khí quyển. Lượng tín chỉ carbon
này chính là giấy phép cho phép một doanh nghiệp hoặc tổ chức phát thải
CO2, qua đó duy trì ổn định quá trình sản xuất. Đặc biệt, với các doanh
nghiệp xuất khẩu hàng hóa vào thị trường các nước châu Âu hay Mỹ, khi
chưa kịp đầu tư công nghệ giảm phát thải thì doanh nghiệp có thể lên sàn
giao dịch để mua bổ sung lượng tín chỉ thiếu hụt ngay.
Ở chiều
ngược lại, các doanh nghiệp sớm thực hiện các giải pháp giảm phát thải
có thể tính toán, xác định và bán lượng tín chỉ carbon dư thừa nhờ giảm
được lượng khí thải, tạo ra thêm doanh thu cho doanh nghiệp. Từ đó,
nguồn thu nhập mới này quay trở lại giúp các doanh nghiệp bù đắp chi phí
triển khai các công nghệ phát thải thấp. Do đó đầu tư càng sớm, chi phí
sẽ càng thấp, lợi ích dành cho doanh nghiệp tiên phong sẽ càng cao.
Hai là
trong dài hạn, với các yêu cầu và quy định mới của thị trường carbon,
việc tham gia vào thị trường cá carbon sẽ khuyến khích và tạo động lực
cho doanh nghiệp đầu tư vào đổi mới công nghệ sản xuất và thực hành để
giảm lượng khí thải và dấu chân carbon của họ. Điều này có thể giúp họ
đạt được các mục tiêu bền vững và giảm tác động đến môi trường.
Ba là,
khi tuân thủ các quy định phát thải, tham gia vào thị trường carbon, sẽ
giúp các doanh nghiệp sớm tiến tới mục tiêu phát triển bền vững, xây
dựng được hình ảnh thương hiệu của mình. Điều này không chỉ tạo thuận
lợi cho việc cải thiện năng lực cạnh tranh, tăng cường thu hút đầu tư mà
còn giúp các tổ chức và doanh nghiệp thu hút những khách hàng/đối tác
đang tìm kiếm các doanh nghiệp có trách nhiệm với môi trường.
Về Nhà nước, các lợi ích sẽ đạt được bao gồm:
Về
lợi ích kinh tế, xét trên góc độ kinh tế, việc vận hành thị trường
carbon giúp đạt mục tiêu giảm phát thải với mức chi phí thấp nhất. Đặc
biệt với giá bán tín chỉ carbon ngày càng tăng, doanh thu từ bán đấu giá
hạn ngạch phát thải có thể quay trở lại sử dụng để bù đắp cho việc giảm
thuế thu nhập cũng như tăng đầu tư công. Thêm vào đó, thị trường carbon
hình thành sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp kinh doanh đầu tư trong các
lĩnh vực năng lượng gió, mặt trời, hydrogen xanh. Thị trường carbon sẽ
giúp Việt Nam hưởng lợi tối đa từ các Hiệp định và trao đổi thương mại
quốc tế. Các hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sẽ không vướng phải rào cản
của châu Âu hay Mỹ khi Việt Nam có thị trường carbon.
Về lợi ích
môi trường, phát triển thị trường carbon sẽ góp phần giúp Việt Nam sớm
đạt được mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính theo cam kết phát thải
ròng bằng “0” vào năm 2050. Bởi vì khi đó, các dạng năng lượng hóa thạch
đầu vào cho sản xuất sẽ trở nên đắt đỏ, thay vào đó sẽ chuyển dịch sang
các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng sạch và doanh nghiệp cũng sẽ
phải điều chỉnh sang đầu tư, áp dụng các công nghệ phát thải thấp.
-
Vậy, có những vướng mắc nào cần tháo gỡ để giúp doanh nghiệp có cơ hội
tham gia thị trường này một cách thuận lợi nhất, thưa ông?
Về cơ chế, chính sách, theo tôi, trước mắt cần tháo gỡ một số vướng mắc sau:
Thứ nhất,
cần xây dựng và hoàn thiện các quy định về kiểm kê, tiêu chuẩn khí thải
và các quy định về báo cáo khí thải và cung cấp thông tin về thị trường
carbon để tạo điều kiện cho doanh nghiệp chủ động xây dựng các kế
hoạch, lộ trình chuyển đổi công nghệ sản xuất và nguồn lực. Bên cạnh đó,
các cơ quan quản lý cần phải nhanh chóng hoàn thiện các quy định, hướng
dẫn các doanh nghiệp kiểm kê khí nhà kính và hệ thống MRV (đo đạc, báo
cáo, thẩm định) cấp quốc gia/ngành/tiểu ngành/cơ sở sản xuất một cách
minh bạch, chính xác theo tiêu chuẩn quốc tế; xây dựng tiêu chuẩn, hệ số
phát thải đối với các lĩnh vực sản phẩm kinh doanh của doanh nghiệp.
Thứ hai,
cần hoàn thiện các quy định pháp luật về phát triển thị trường carbon.
Bởi trong báo cáo mới nhất của Ngân hàng Thế giới năm 2023, hiện có 73
công cụ định giá khác nhau được áp dụng ở các quốc gia. Ở Việt Nam, tới
nay vẫn chưa áp dụng được công cụ thị trường carbon ETS hoặc thuế
carbon, hai công cụ chính sách được coi là hiệu quả nhất, được nhiều
quốc gia sử dụng để huy động nguồn lực của khu vực tư nhân trong giảm
phát thải KNK. Liên quan đến các công cụ đơn giản hơn, chúng ta mới chỉ
có cơ chế CDM, áp dụng thuế BVMT đối với một số sản phẩm và thí điểm chi
trả dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon của rừng (CPFES).
Thứ ba,
cần có các chính sách khuyến khích và hỗ trợ, ưu đãi tài chính cho
doanh nghiệp đầu tư vào các công nghệ phát thải thấp, năng lượng tái
tạo. Như hiện nay nhiều dự án có khoảng thời gian trễ khá dài giữa thời
điểm cũng như lượng tiền đầu tư ban đầu so với thời điểm có thể bán được
tín chỉ ra thị trường nên có nhu cầu hỗ trợ tài chính lớn. Tuy có chính
sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp; thuế giá trị gia tăng đối với
hàng hóa tín chỉ carbon; thuế tiêu thụ đặc biệt với các sản phẩm sử dụng
năng lượng tái tạo, thân thiện với môi trường nhưng điều đáng lưu ý là
cơ chế chứng nhận căn cứ miễn thuế hoặc hưởng thuế ưu đãi hiện nay rất
phức tạp, khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn. Do đó tôi cho rằng cần
hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tiếp cận các nguồn tài
chính xanh, bảo hiểm, bảo lãnh, cơ chế đồng tài trợ để thực hiện mục
tiêu hướng tới Net zero.
Song song với đó, các doanh nghiệp cần
nắm bắt được nguyên lý vận hành của thị trường carbon, các quy định của
pháp luật liên quan đến thị trường, từ đó chủ động trong việc cân đối
với năng lực và khả năng sẵn sàng của doanh nghiệp để tham gia thị
trường này khi đi vào vận hành, nhất là đăng ký tham gia trên sàn giao
dịch tín chỉ carbon.
- Trân trọng cảm ơn ông!
PHƯƠNG THANH
Link: https://diendandoanhnghiep.vn/go-vuong-ve-co-che-chinh-sach-de-phat-trien-thi-truong-carbon-246881.html?